In Paraguay is alles mooi meegenomen

Ben terug uit Paraguay. (Voor mijn reportage kijk deze week in De Pers - zodra ik de dag weet waarop het verschijnt, noteer ik dat hier)
Anderhalve week heb ik doorgebracht in deze door landomsloten staat, waar niet het spaans, maar het guarani de voertaal is. Dat is uitzonderlijk want daar waar elders in Latijns-Amerika inheemse talen alleen gesproken worden door de oorspronkelijke bewoners van het continent, daar zie je in Paraguay ook twee meter lange blonde mannen met namen Claus Hedwig of Guillermo Schneider onderling het guarani spreken.

Ik ben daar heen gereisd om (ex-)bisschop Fernando Lugo te interviewen. Ex tussen haakjes want hoewel Lugo publiekelijk zijn mijter aan de wilgen heeft gehangen, houdt het Vaticaan vol dat hij nog altijd tot de clericale stand behoort. Dat is lastig voor Lugo, want hij wil graag president van deze republiek van 6,5 miljoen inwoners worden. Als de opiniepeilingen kloppen, dan wil meer dan de helft van hen dat ook.

De grondwet verbiedt een priester het hoogste ambt uit te oefenen, maar diezelfde grondwet beweert dat geen enkele organisatie iemand kan dwingen om lid van die organisatie te blijven tegen diens wil. De zittende regeringspartij - met de nadruk op zittend, ze zijn al 60 jaar aan de macht - heeft het Hoge Gerechtshof in zijn binnenzak, dus de kans dat die te zijnertijd in het voordeel van Lugo beslist is miniem, zeggen journalisten die ik daar sprak. De enige manier om de macht van de regering te breken is met de wil van het volk en daarom is Monseñor, zoals hij populair heet, aan een slopend bezoek aan alle provincies begonnen.



Toen ik Lugo's gezelschap belde voor een interview kreeg ik spontaan de uitnodiging om drie dagen met hen mee te reizen. Dat is een mooie ervaring geworden en als gevolg heb ik veel meer van Paraguay gezien dan ik op had gerekend. Weet dat Lugo een soort Bill Clinton is. Hij praat makkelijk, iedereen mag hem en hij slaapt nooit. In drie dagen tijd hebben we 24 bijeenkomsten bijgewoond, bijna allemaal in kleine dorpen en gehuchten slechts met een terreinwagen bereikbaar. Van vier uur 's ochtends tot middernacht. Eten deden we bij families thuis. Het weinige slapen gebeurde in de opvangcentra van Franciscaners of in hotels van 2 dollar per nacht. Ik was kapot na afloop.

Lugo is van plan deze toer van in totaal 17 weekenden maar liefst drie keer te herhalen. Waarom? "De eerste keer wil ik achterhalen wat de zorgen van de mensen zijn," zei de oud-bisschop. "Aan de hand daarvan gaan we een programma opstellen. Dan volgt een volgend bezoek om dat programma te presenteren. De derde keer is na de verkiezingen. Dan komen we het programma implementeren." In een werelddeel waar presidentskandidaten doorgaans hooguit wat T-shirts uitdelen de sloppenwijkbewoners van de hoofdstad, is een drievoudig bezoek aan elke provincie van het land op zijn minst opzienbarend. Naar wat ik heb gezien wordt het ook op waarde geschat door de plattelandsbewoners - de boeren kochten de T-shirts van Lugo.

Onze bezoeken hadden allemaal een min of meer vast stramien onafhankelijk van het aantal toehoorders. In sommige gevallen waren dat er twee- of driehonderd, andere keren tien of twaalf. Altijd stelt een lokale boerenleider Fernando Lugo voor, hoewel de meesten al van hem hebben gehoord. Dan legt deze uit dat hij gekomen is omdat het tijd was voor een cambio, voor verandering. Vervolgens nodigt hij de aanwezigen uit om vragen te stellen. Lugo spreekt deze groepen voornamelijk toe in het guarani, met korte zinnen spaans tussendoor. Hoe kleiner het gehucht, hoe minder spaans.

Dan volgen de vragen van de dorpelingen. Wie ooit een bijeenkomst van spaanstaligen heeft bijgewoond, die weet dat 'in het openbaar vragen stellen' eigenlijk neer komt op een uitstekende gelegenheid om je levengeschiedenis en visie op de mensheid uiteen te zetten. In deepest, darkest Paraguay gaat dat niet anders. De meest uiteenlopende zaken kwamen aanbod. Een iemand vertelt dat de 70km lange weg naar het dorp nog altijd niet was geasfalteerd is, en hoe zwaar dat is voor de ontwikkeling van het dorp. Een ander vindt dat de pogingen van Bush om met Brazilië een ethanol-akkoord aan te gaan, er uiteindelijk toe zullen leiden dat er voor de gewone boer geen grond over blijft en dat we allemaal om zullen komen van de honger. Een derde wil graag dat politici niet meer liegen.

Al die tijd doet Lugo niets anders dan voorover gebogen in zijn boekje schrijven. Hij luistert, maar kijkt doorgaans de spreker niet aan. Hooguit knikt hij af en toe. Pas als alle querulanten aan bod zijn geweest neemt hij het woord. De man is een geboren spreker, en dankzij elf jaar als bisschop van de armste regio van Paraguay spreekt hij met gemak dit soort groepen toe. Hij maakt grapjes, omhelst oudjes, en spreekt geemotioneerd over de kwalen van het heden. In het geval van Paraguay stof te over. Elke vragensteller wordt met naam genoemd en krijgt een antwoord die min of meer met zijn vraag te maken heeft. Zoals gezegd, dit gaat allemaal in het guarani. Af en toe waren de politieagenten die Lugo begeleiden zo aardig om wat voor me te vertalen, anders ging ik maar foto's maken of omstanders interviewen.

Naast de bijeenkomsten waren er ook de radiostations. Lokale stations, vaak niet meer dan een schuurtje met een tafel met daarop een bandrecorder en in de tuin een antenne. Overal een interview, een kort praatje en dan holde Lugo weer naar de auto. Het grootste deel van de rit heeft hij ook zelf gereden - doorgaans met een onchristelijke snelheid. Ik zat dan op de achterbank, en probeerde mijn doodsangst te onderdrukken door voor de hand liggende vragen te stellen.

Conclusie: Voor zover ik na kan gaan is Lugo een oprechte man die het beste voor heeft met zijn land. Het is geen praatjesmaker of een wilde revolutionair. Of hij een goed bestuurder zou zijn is een tweede. Maar in een land waar de regering niet alleen corrupt is maar zelf ook actief crimineel is - Volgens Enrique Vargas Peña, een journalist die ik sprak, belde de minister van binnenlandse zaken naar het nationale vliegveld op de ochtend dat daar bij een roofoverval 11 miljoen dollar werd buit gemaakt, om een groot aantal veiligheidsagenten vrij te geven. Nogmaals, hij belde vóór dat de overval plaats had. - in zo'n land is elke goede bedoeling meegenomen. Zoals een boer tegen me zei, "het maakt niet uit of Lugo als president helemaal niets doet, als ie gewoon niet steelt, dan doet ie al genoeg."